EU Integracije

EU

Pojam i historijat EU

Evropska unija (EU), ekonomska je i politička unija, jedinstvena međuvladina i nadnacionalna zajednica evropskih država, nastala kao rezultat procesa saradnje i integracije koji je započeo 1951. godine između šest država (Belgije, Francuske, Njemačke, Italije, Luksemburga i Holandije) u vidu Evropske zajednice za ugalj i čelik. U cilju kvalitetnijeg ekonomskog i političkog ujedinjenja odnosno stvaranja zajedničkog tržišta, pomenute države 1957. godine integrišu druge sektore svojih privreda potpisivanjem Rimskih ugovora kojim su stvorene Evropska zajednica za atomsku energiju (EURATOM) i Evropska ekonomska zajednica (EEZ).

Pojam Evropska unija prvi put je uveden Ugovorom o Evropskoj uniji (poznatiji kao Ugovor iz Maastrichta) koji je, kao nova etapa u procesu intenzivnijeg integrisanja, stupio na snagu 1993. godine. Ovim Ugovorom su postavljeni ciljevi ekonomske i monetarne unije, jedinstvene valute, zajedničke vanjske i sigurnosne politike, uvođenje državljanstva Unije kao i uska saradnja u pravosuđu i unutrašnjim poslovima.

Evropska unija je jedina organizacija ove vrste na svijetu i zbog izuzetne specifičnosti jako je teško definisati na pravi način. To je organizacija koja se konstantno mijenja i svakodnevno nadograđuje politike u kojima djeluje. Predstavlja autonomnu cjelinu s vlastitim suverenim pravima i pravnim poretkom koji je neovisan o državama članicama i kojem, u područjima nadležnosti EU, podliježu i same države članice i njihovi državljani.

Ciljevi EU

Evropska unija ima sljedeće ciljeve:

· promovisanje mira, svojih vrijednosti i dobrobiti svojih građana;

· garantovanje slobode, sigurnosti i pravde bez unutrašnjih granica;

· održivi razvoj na temelju uravnoteženog ekonomskog rasta i stabilnosti cijena, visoko konkurentna tržišna ekonomija s punom zaposlenosti i društvenim napretkom te zaštita životne sredine;

· borba protiv socijalne isključenosti i diskriminacije;

· promovisanje naučnog i tehnološkog napretka;

· jačanje ekonomske, socijalne i teritorijalne kohezije te solidarnosti među državama članicama;

· poštivanje bogate kulturne i jezične raznolikosti;

· uspostavljanje ekonomske i monetarne unije čija je valuta euro.

Članstvo EU

Od svog osnivanja od strane šest već pomenutih država, EU je ostvarila znatan napredak. Izgradila je jedinstveno tržište roba i usluga koje danas obuhvata 27 država članica čiji su građani slobodni da se kreću i žive gdje god žele u okviru njenih granica. Stvorila je jedinstvenu valutu, euro, koja je sada vodeća svjetska valuta i koja čini jedinstveno tržište efikasnijim. U januaru 2020. godine, Ujedinjeno Kraljevstvo postaje prva država u historiji koja napušta Evropsku uniju što je svojevrstan presedan, obzirom da se, od svog osnivanja pa do tog trenutka, EU uvijek širila.

Institucije EU

Najvažnije institucije EU su:

· Evropski parlament - predstavničko tijelo građana EU, koje zajedno sa Vijećem, ima zakonodavnu vlast. Ostale nadležnosti se mogu klasificirati na finansijske (budžetske) i nadzorne. Provodi postupak nadgledanja rada svih ostalih institucija EU, a posebno Evropske komisije, vrši i politički nadzor, ima savjetodavnu funkciju te bira predsjednika Evropske komisije. Sastoji se od 705 zastupnika, koji se biraju svakih 5 godina.

· Evropsko vijeće – politička institucija (ne izvršava zakonodavne ovlasti) koja Evropskoj uniji daje potreban poticaj za razvoj i utvrđuje opće političke smjernice i prioritete tog razvoja. Sastoji se od predsjednika država ili predsjednika vlada država članica Evropske unije, predsjednika Evropskog vijeća te predsjednika Evropske komisije.

· Vijeće Evropske unije - institucija EU koja zajedno sa Evropskim Parlamentom izvršava zakonodavne i budžetske ovlasti te obavlja funkcije utvrđivanja politika i koordinacije. Sastoji se od 27 ministara vlada država članica (po jedan predstavnik svake države članice), a koji će od njih učestvovati na sastanku zavisi od tema koje su na dnevnom redu. Predstavlja jedinstveno tijelo ali djeluje u deset formacija (opći poslovi, vanjski poslovi, ekonomski i finansijski poslovi, pravosuđe i unutrašnji poslovi, zapošljavanje, socijalna politika, zdravlje i zaštita potrošača, konkurentnost, promet, telekomunikacije i energija, poljoprivreda i ribarstvo, zaštita životne sredine, obrazovanje, mladi i kultura.

· Evropska komisija - politički neovisno izvršno tijelo EU-a. Jedina je odgovorna za izradu prijedloga za novo zakonodavstvo (o čijem donošenju odlučuju Parlament i Vijeće). Pored toga, upravlja politikama i dodjeljuje financijska sredstva EU-a, provodi zakonodavstvo EU-a i predstavlja EU na međunarodnom nivou. Zajedno s Evropskim parlamentom i Vijećem Evropske unije, čini tri glavne institucije koje vode Evropsku uniju. Političko vodstvo čini tim od 27 povjerenika (po jedan iz svake države članice EU-a), čiji mandat traje pet godina i vezan je uz mandat Evropskog parlamenta.

· Sud Evropske unije - osigurava poštivanje prava pri tumačenju i primjeni Osnivačkih ugovora. Sud EU odlučuje o prethodnim pitanjima na zahtjev sudova država članica, o tumačenju prava Unije ili valjanosti pravnih akata institucija EU i odlučuje u postupcima koje pokreću države članice, institucije EU te fizičke ili pravne osobe. Sud EU čine tri suda: Sud, Opći sud i Službenički sud. Sastoji se od jednog sudije iz svake države članice, tako da je zastupljeno svih 27 nacionalnih pravnih sistema Evropske

unije, a imenuju se na mandat od šest godina, koji može biti i obnovljen.

· Evropska centralna banka - Glavni zadatak banke je da upravlja eurom, odnosno da zaštiti vrijednost jedinstvene valute EU i da brine o očuvanju stabilnosti cijena u eurozoni. Evropska centralna banka je odgovorna za kreiranje i sprovođenje ekonomske i monetarne politike EU. Sarađuje s nacionalnim središnjim bankama svih država članica EU i one zajedno čine Evropski sistem centralnih banaka. Sastoji se od: Upravnog vijeća kao glavnog tijela za donošenje odluka, Izvršnog odbora koji upravlja svakodnevnim radom banke i Općeg vijeća koje ima savjetodavnu i koordinacijsku ulogu.

· Revizorski sud - posebna kontrolna institucija EU koja štiti interese poreznih obveznika EU. Nadležnosti u okviru kojih Revizorski sud djeluje odnose se na: provođenje revizije prihoda i rashoda EU, provjeru osoba ili organizacija koje upravljaju finansijskim sredstvima EU, predstavljanje nalaza i sastavljanje preporuka u izvještajima za Komisiju i nacionalne vlade, prijavljivanje mogućih prevara Evropskom uredu za borbu protiv prevara, sastavljanje godišnjeg izvještaja za Evropski parlament i Vijeće, iznošenje stručnog mišljenja o unapređenju upravljanja finansijama EU. Po jednog člana Revizorskog suda iz svake države članice EU imenuje Vijeće nakon savjetovanja sa Evropskim parlamentom na obnovljive šestogodišnje mandate.

Pravni sistem EU

Evropska unija je izradila autonomni pravni sistem, samostalan i odvojen od pravnih poredaka država članica. Riječ je o sistemu koji obuhvaća sve pravne akte koje donose države članice, odnosno Osnivačke ugovore kao primarne izvore prava te pravne akte koje donose institucije Evropske unije na temelju Osnivačkih ugovora kao sekundarn izvore prava.

Ukupnost svih pravnih akata Evropske unije naziva se i pravnom stečevinom evropske unije (acquis communataire). Prijenosom dijela suverenih prava država članica na institucije evropske unije institucijama se omogućuje samostalno odlučivanje u pojedinim područjima, čime Evropska unija stvara pravni sistem koji direktno obavezuje države članice i građane Evropske unije.

Primarni izvori prava su izvori prava koji obuhvataju pravne akte koji direktno, bez posredovanja instutucija evropske unije donose države članice. Primarni izvori prava obuhvaćaju osnivačke ugovore te njihove izmjene i dopune, kao i opća načela prava koja nastaju u praksi Suda Evropske unije. Povelja Evropske unije o osnovnim pravima također je primarni izvor prava.

Sekundarni izvori prava evropske unije su izvori prava koji obuhvaćaju:

- PRAVNE AKTE koje donose institicije EU

- Međunarodne ugovore koje sklapa EU

- Praksu suda EU

Uredbe

Uredbe su pravni akti koji se automatski i ujednačeno primjenjuju u svim državama članicama čim stupe na snagu te nema potrebe da ih se prenosi u nacionalno zakonodavstvo. One su u cijelosti obvezujuće u svim državama članicama.

Direktive

Direktivama se od država članica zahtijeva da postignu određeni rezultat, ali im se prepušta izbor provedbe. Države članice moraju donijeti mjere kako bi ih uključile (prenijele) u svoje nacionalno zakonodavstvo radi postizanja ciljeva utvrđenih u direktivi. Nacionalna tijela moraju obavijestiti Europsku komisiju o tim mjerama. Prenošenje u nacionalno zakonodavstvo mora se provesti unutar roka utvrđenog tijekom donošenja direktive (obično unutar dvije godine). Ako država ne prenese direktivu, Komisija može pokrenuti postupke zbog povrede propisa.

Odluke

Odluke su obvezujući akti koji se primjenjuju na jednu ili više država članica, poduzeća ili pojedinaca. Dotična se stranka mora obavijestiti i odluka stupa na snagu od tog priopćenja. Ne trebaju se prenositi u nacionalno zakonodavstvo.

Preporuke

Preporuke omogućuju institucijama EU-a da izraze svoja stajališta i predlože pravac djelovanja, a da pritom ne nameću nikakve pravne obveze onima kojima ih upute. Nisu pravno obvezujuće.

Mišljenja

Mišljenje je instrument koji omogućuje institucijama EU-a da daju izjavu, a da pritom ne nameću nikakve pravne obveze onima kojima ga upute. Mišljenje nije pravno obvezujuće.

Delegirani akti

Delegirani akti pravno su obvezujući akti kojima se Komisiji omogućuje dopuna ili izmjena dijelova zakonodavnih akata koji nisu ključni radi, primjerice, utvrđivanja detaljnih mjera.Komisija donosi delegirani akt i on stupa na snagu ako Parlament i Vijeće nemaju primjedbi.

Provedbeni akti

Provedbeni akti pravno su obvezujući akti kojima se omogućuje da Komisija,pod nadzorom odbora koji se sastoje od predstavnika država članica, utvrđuje uvjete kojima se osigurava ujednačena primjena zakonodavstva EU-a.